नेपाली हेल्थ/ काठमाडौँ – नेपालमा क्यान्सर रोगका बिरामी पुरुषभन्दा महिला धेरै भेटिएका छन् । तर संसारका अधिकांश देशमा क्यान्सरका विरामी पुरुष बढी हुन्छन् ।

भरतपुरस्थित बिपी कोइराला मेमोरियल क्यान्सर हस्पिटलले विश्व स्वास्थ्य संगठनको सहयोगमा नौ वर्ष लगाएर गरेको अध्ययनमा क्यान्सरका बिरामी पुरुषभन्दा महिला बढी भेटिएका हुन् ।

अस्पतालले सन २००३ देखी २०१२ सम्म आफनो सहित क्यान्सर रोगको उपचार गर्ने देशका मुख्य सात अस्पतालमा उपचार गराईरहेका ५६ हजार १३ जना विरामीको अध्ययन गरेको थियो । अध्ययनले कुल विरामीमध्ये पुरुष २६ हजार एक सय आठ (४६.६ प्रतिशत) र महिला २९ हजार नौ सय पाँचजना (५३.४ प्रतिशत) भएको देखाएको हो ।

कुल ५६ हजार १३ जना विरामीमा अध्ययन् गर्दा पुरुष २६ हजार एक सय आठ (४६.६ प्रतिशत ) र महिला २९ हजार नौ सय पाँचजना (५३.४ प्रतिशत) भएको देखाएको थियो ।

अधिकांश महिलाहरुको पाठेघरको मुखको क्यान्सर र स्तन क्यान्सर भएको पाइएको हो । कम उमेरमा विहे, धेरै सन्तान जन्माउने र अत्यधिक धूमपानको सेवन गर्ने महिलालाई पाठेघरको मुखको क्यान्सर र चिल्लो तथा जंकफुड धेरै खाने शहरीया महिलालाई स्तन क्यान्सर देखिएको अध्ययनले जनाएको छ । पुरुषमा भने अधिकांशमा फोक्सोको क्यान्सर देखिएको छ । फोक्सोको क्यान्सर हुनुमा सूर्तिजन्य पदार्थको सेवन प्रमुख कारण मानिन्छ ।

अध्ययन गरिएका अस्पतालहरुमा भरतपुर क्यान्सर अस्पतालसहित काठमाडांैको वीर अस्पताल, त्रिवि शिक्षण अस्पताल, कान्ति बाल अस्पताल, भक्तपुर क्यान्सर अस्पताल, धरानको बिपी कोइराला इन्स्टिच्युट अफ हेल्थ साइन्स र पोखराको मणिपाल मेडिकल कलेज रहेका छन् ।

भरतपुर क्यान्सर अस्पतालका क्यान्सर रोकथाम, नियन्त्रण तथा अनुसन्धान विभाग प्रमुख किशोरकुमार प्रधानांगले विकसित देशमा पुरुषमा बढी देखिए पनि नेपालमा महिला नै बढी भेटिएको बताए । महिलामा कम उमेरमै बिहे गर्ने तथा धेरै बच्चा जन्माउँदा पाठेघरको मुखको क्यान्सर हुने गरेको उनको भनाइ छ ।

जंकफुड, चिल्लो पदार्थको बढी सेवनले स्तन क्यान्सर देखिने गरेको पाइएको पनि प्रधानांगले बताए । पुरुषमा सबैभन्दा बढी देखिने फोक्सोको क्यान्सरमा धूम्रपान नै प्रमुख कारण भएको उनको भनाइ छ ।यसबाहेक मुखको क्यान्सर, घाँटीको क्यान्सर, मिर्गाैलाको क्यान्सर, पिसाबथैलीको क्यान्सर बढी देखिनुमा सुर्तीजन्य पदार्थ सेवन प्रमुख कारक रहेको पाइएको छ । 

अधिकांश महिलाहरुको पाठेघरको मुखको क्यान्सर र स्तन क्यान्सर भएको पाइएको हो । कम उमेरमा विहे, धेरै सन्तान जन्माउने र अत्यधिक धूमपानको सेवन गर्ने महिलालाई पाठेघरको मुखको क्यान्सर र चिल्लो तथा जंकफुड धेरै खाने शहरीया महिलालाई स्तन क्यान्सर देखिएको अध्ययनले जनाएको छ । पुरुषमा भने अधिकांशमा फोक्सोको क्यान्सर देखिएको छ । फोक्सोको क्यान्सर हुनुमा सूर्तिजन्य पदार्थको सेवन प्रमुख कारण मानिन्छ ।

अध्ययनबाट मुख्य रूपमा फोक्सोको क्यान्सर, पाठेघरको मुखको क्यान्सर, स्तन क्यान्सर, आमाशयको क्यान्सर, रगतको क्यान्सर, घाँटीको क्यान्सर, दिसा गर्ने नलीको क्यान्सर र पिसाब थैलीको क्यान्सर देखिएको छ । ‘विकसित देशका पुरुषमा फोक्सो, आमाशय, प्रोस्टेट क्यान्सर र महिलामा स्तन, पाठेघरको मुख, कोलोनररेक्टम क्यान्सर बढी देखिन्छ,’ प्रधानांगले भने, ‘हाम्रो अध्ययनले पनि पुरुषमा फोक्सो र आमाशयको र महिलामा स्तन र पाठेघरको मुखको क्यान्सर बढी भएको देखाएको छ ।’

नेपालमा कति क्यान्सर रोगीहरू छन् र बर्सेनी कतिको मृत्यु हुने गर्छ भन्ने आधिकारिक तथ्यांक भने कतै छैन । तर, विश्व स्वास्थ्य संगठनले वार्षिक ३५ देखि ४० हजार नयाँ क्यान्सर रोगी भेटिन सक्ने अनुमान गरेको छ ।

नेपाल अर्बुदरोग निवारण संस्थाका उपाध्यक्ष एवं वरिष्ठ क्यान्सररोग विशेषज्ञ डा. राजेन्द्र बरालले नेपालका पुरुषमा फोक्सोको क्यान्सर सबैभन्दा बढी र महिलामा पाठेघरको मुख तथा स्तन क्यान्सर बढी भएको पाइएको बताए ।

उनले क्यान्सर रोगको प्रमुख कारक सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन भएको भन्दै यसको प्रयोग बन्द गराउनुको विकल्प नभएको बताए । ‘वार्षिक रूपमा कति बिरामी भए र कतिको मृत्यु भयो भन्ने नेपालसँग आधिकारीक तथ्यांक छैन, तर सुर्तीजन्य पदार्थकै सेवनले वार्षिक रूपमा १८ हजारभन्दा बढीले ज्यान गुमाउँछन्, बरालले भने, ‘त्यसकारण फोक्सोको क्यान्सरका लागि शतप्रतिशत भूमिका खेल्ने सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोग पूर्ण रूपमा बन्द गर्नुको विकल्प छैन ।’

चिकित्सकहरूले क्यान्सर रोग लाग्नुको ९० प्रतिशत कारक तत्त्व सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोग, अस्वस्थ्यकर खाना, वातावरणीय प्रदूषण, कीटनाशक औषधि तथा रसायनिक मलको प्रयोग गरेका खानेकुरा हो । कम सुर्तीजन्य पदार्थको नियन्त्रण गर्नेे, कीटनाशक औषधि र रासायनिक मलको प्रयोगमा नियन्त्रण गर्ने, स्वस्थ्यकर र अखाद्य पदार्थ नमिसाएको खानेकुरा खाने र मौसमअनुसारको फलफूल र हरियो सागपात दिनहुँ खाएमा क्यान्सरको रोकथाम गर्न सकिने चिकित्सक बताउँछन् ।