डा. सुचि द्विवेदी

कोरोनाभाइरस महामारीको कारण भारतमा अभूतपूर्व सार्वजनिक स्वास्थ्य आपतकालिन सुरु भएको छ र प्रायजसो मानिसहरूलाई स्वास्थ्य सेवा प्रणालीमा पहुँच गर्न गाह्रो भइरहेको छ। यस पृष्ठमा इन्फोग्राफिकले घरमा मानिसहरूमा कोभिड – १९ को उपचार तथा व्यवस्थापन गर्ने प्रबन्धको लागि संक्षिप्त व्यावहारिक सल्लाह प्रदान गर्दछ । निम्नलिखित तरिकाहरू इन्फोग्राफिकमा सिद्धान्तहरूमा बिस्तार हुन्छ।

१. कोरोना संक्रमण को लक्षणहरू : 

कोरोना संक्रमणको लक्षणहरुमा ज्वरो आउने, घाँटी दुखाइ, सुख्खा खोकी, टाउको दुख्ने, शरीर दुखाइ र गन्ध वा स्वाद गुमाउनु पर्छ।

यदि तपाईलाई यी लक्षणहरू छन् भने,
– कोभिड – १९ को लागी परीक्षण पीसीआर गर्नको लागी कोशिश गर्नुहोस् र घरमा बस्नुहोस् ।

– यदि तपाईलाई यी लक्षणहरू मध्ये एक वा बढी छ, र अत्यधिक COVID-19 प्रभावित ठाउंमा बस्नुहुन्छ भने, तपाईंलाई सम्भवतः कोरोना संक्रमण COVID- १९ हुन सक्छ ।

– तपाईंको कोरोनाभाइरस परीक्षण परिणामहरूको लागि पर्खंदै गर्दा वा यदि तपाईं परीक्षण गर्न सक्नुहुन्न भने,

• घरमा बस्नुहोस् (STAY at HOME)।
• मास्क लगाउनुहोस् जुन तपाईंको अनुहारको छेउमा राम्रोसँग फिट हुन्छ र यसले तपाईंको नाक र मुख पूरै ढाक्छ। संक्रमण सबैलाई रोक्न घरका सबै सदस्यलाई मास्क लगाउन लगाउनुहोस्।
• घरको झ्यालहरु Windows खोलेर राख्नुहोस्।
• धेरै तरल पदार्थहरू पिउनुहोस् (केवल पानी मात्र होइन तर नुन र चिनीको साथ तरल पदार्थहरू)
• ज्वरो, टाउको दुख्ने, र शरीरको दुखाइलाई कम गर्नको लागि प्यारासिटामोल Paracetamol लिनुहोस् (यसलाई सिटामोल, पिसीएम, क्रोसिन, मेडोमोल, आदि पनि भनिन्छ) । तपाईं यी औषधिहरू दिनको ४ पटक लिन सक्नुहुन्छ।
• यदि तपाईंलाई सास फेर्न गाह्रो भइरहेको महसुस हुन्छ – पल्स ऑक्सीमीटर Pulse Oximeter (फार्मेसीबाट वा अनलाइन स्टोरहरू मार्फत) खरिद गर्नुहोस र oxygen- saturation स्तर जाँच गर्नुहोस्। यो दिनमा ३ – ४ पटक वा त्यो भन्दा धेरै पटक अक्सिजन स्तर जाँच गर्नुहोस् ।

२. यदि तपाईलाई कोरोना संक्रमण COVID- १९ – test परिक्षण – Positive भयो भने वा परीक्षण परिणामहरूको लागि पर्खिरहनु भएको छ र अक्सिजन संतृप्ति स्तर (Oxygen Saturation Level) 92% वा अधिक छ भने,  कृपया नआत्तिनुहोस् (DO NOT PANIC)। COVID- १९ भएका प्रायः व्यक्ति पूर्ण रूपले आफै निको हुन्छन ।

अनि,

–  तपाईलाई अस्पताल जाने आवश्यक छैन।

– यदि तपाईंलाई सास फेर्न गाह्रो भइरहेको छ भने, अक्सिजन स्तर ३-४ पटक / दिन वा धेरै चोटि निगरानी गर्न जारी राख्नुहोस् ।

– तरल पदार्थहरू पिउनुहोस् ।

– आफ्नो पेट वा छेउ तर्फ कोल्टो सुत्ने, विशेष गरी यदि तपाईंलाई सास फेर्न गाह्रो छ भने । यसले अक्सिजन स्तर सुधार गर्न मद्दत गर्न सक्छ।

– तपाईं आवश्यकता अनुसार प्यारासिटामोल ( Paracetamol ) लिन जारी राख्न सक्नुहुन्छ ।

– स्टेरोइड (Steroids) गोलीहरू यस चरणमा उपयोगी हुँदैन र हानिकारक हुन सक्छ ।

– अन्य औषधिहरू जस्तै रेमेडेसिभिर (Remdesivir) र टोसिलिजुमब (Tocilizumab)यस चरणमा सहयोगी हुँदैन ।

– तपाईलाई छाती X- Ray वा CT-Scan स्क्यान आवश्यक हुँदैन ।

– यदि तपाईं ५० बर्ष उमेर भन्दा माथिको हो भने, स्टेरोइड इनहेलरहरू (बुडेसोनाइड) उपयोगी हुन सक्छ ।

o स्टेरोइड पफ इनहेलर बुडेसोनाइड (Budesonide Puff inhaler) दुई पटक गरी : ५ देखि ७ दिन सम्म प्रयोग गर्नुहोस्, तपाईलाई यो उपलब्ध छ भने । यदि पफ इनहेलर उपलब्ध छैन भने, तपाईं सुक्खा पाउडर इनहेलरहरू पनि खरीद गर्न सक्नुहुनेछ।

३. यदि तपाईलाई कोरोना संक्रमण COVID- १९ – test परिक्षण – Positive भयो भने वा परीक्षण परिणामहरूको लागि पर्खिरहनु भएको छ र अक्सिजन  स्तर (Oxygen Saturation Level) 92% भन्दा कम छन् भने ।

– डाक्टरसँग परामर्श लिनुहोस् र अस्पतालमा भर्ना हुनुहोस् यदि यो उनीहरूको सिफारिस हो भने –

– निम्नलिखित वैज्ञानिक रूपमा प्रमाणित, प्रभावकारी हस्तक्षेप र चिकित्सा पर्यवेक्षण अन्तर्गत गरिनु पर्छ:

o तपाईंको अक्सिजन संतृप्ति स्तर (Oxygen Saturation Level)92 % भन्दा माथि राख्नको लागि आवश्यक पर्ने न्यूनतम Oxygen को प्रयोग गर्नुहोस् ।

o कुनै एक स्टेरोइड (Steroid) औषधी लिनुहोस् । तल सूचीबद्ध विकल्पहरू मध्ये कुनै पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। मुखबाट सेबन गर्ने Tablet प्राथमिकता दिइन्छ यदि तपाईं घरमा हुनुहुन्छ भने, र यदि तपाईं अस्पतालमा सुई (Injection) प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

• डेक्समेथासोन (Dexamethasone) 6 mg/ दिनमा एक पटक
• मेथिलप्रेडनिसोलोन (Methylprednisolone) 32 mg / दिनमा एक पटक
• प्रेडनिसोलोन वा प्रेडनिसोन Prednisolone वा Prednisone 40 mg / दिनमा एक पटक
• ह्य्ड्रोकोर्टिसोन Hydrocortisone 50 mg / दिनमा तीन पटक

o स्टेरोइडहरू (Steroids)प्राय: ५ – १० दिनको लागि दिइन्छ र यसलाई रोक्न सकिन्छ, यदि तपाइँलाई अक्सिजनको आवश्यकता पर्दैन भने । स्टेरोइड डोजलाई टेपर गर्दै झार्न आवश्यक पर्दैन।

o यदि तपाइँलाई मधुमेह छ भने, स्टेरोइड खाइ रह्ने बेला सम्म नियमित रगतमा (Blood Sugar level) चिनीको परिक्षण गर्नुहोस् र यदि ती सामान्य भन्दा बढी छन् भने आफ्नो डाक्टरलाई सूचित गर्नुहोस्।

o पेट र छाती तल्ल हुने गरी सुत्नुहोस । यसले तपाईंको अक्सिजनको (Oxygen Level) स्तर सुधार गर्न मद्दत गर्छ ।

o डाक्टरसँग सम्पर्कमा रहनुहोस् र यदि तपाईंको अक्सिजन 4L / मिनेट भन्दा बढि चाहियो भने सहयोग खोज्नुहोस् ।

o गम्भीर बिरामीहरूका लागि, अस्पतालहरूले रेमडेसिभिर (Remdesivir) वा टोसिलिजुमब (Tocilizumab) जस्ता औषधिहरू प्रयोग गर्न सक्दछन् (यी घरमै प्रयोग गरिदैन र विशेषज्ञ चिकित्सकको सल्लाह र पर्यवेक्षण बिना प्रयोग गर्न मिल्दैन) ।

निम्न औषधिहरू COVID-19 को उपचारको लागि सिद्ध छैनन् र नियमित सल्लाह दिइँदैन:
Azithromycin, Baricitinib, Bevacizumab, Convalescent Plasma, Doxycycline, Favipiravir, Fluvoxamine, Hydroxychloroquine, Itolizumab, Interferon alpha-2b, Ivermectin, Lopinavir-Ritonavir, Vitamin C, Vitamin D

यी सुझावहरू निम्न व्यापक रूपले स्वीकृत अन्तर्राष्ट्रिय दिशानिर्देशहरूमा आधारित छन्:
1. https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-clinical-2021-1
2. https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-therapeutics-2021.1
3. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance-publications