नेवार समुदायमा हजुरआमाबाट आमा हुँदै पछिल्लो पुस्तासम्म आइपुगेको परम्परागत तेल–मालिसको तरिका पहिलोपटक केयुले पाठ्यक्रममै समावेश गर्न लागेको मेडिकल साइन्सेजका सहायक डिन डा. राजेन्द्र कोजूले जानकारी दिए ।

‘बेबी मसाजबारे युरोप र नेपालमा थुप्रै प्रामाणिक अनुसन्धान भएका छन् । यसलाई पहिले विषयगत समितिले पारित गर्छ । एकेडेमिक काउन्सिलबाट स्वीकृत भएपछि केयुको आफ्नै मेडिकल स्कुलमा लागू हुन्छ,’ उनले भने ।

तेल–मालिसको परम्परागत शैलीलाई केयुअन्तर्गतको धुलिखेल अस्पतालले विभिन्न तालिममा यसअघि नै समावेश गर्दै आएको छ । अस्पतालका नर्स, समुदायमा कार्यरत तालिमप्राप्त सुडेनी, महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका र आमा समूहलाई यस्ता तालिम उपलब्ध गराइँदै आएको हो ।

तेल–मालिसको परम्परागत शैली प्रवद्र्धनमा नेपाली चेली नाज्मा साइब्लर श्रेष्ठ वर्षौंदेखि मेहनत गरिरहेकी छन् । नेवारी परम्परालाई युरोपसम्म पुर्याउन सफल उनी पछिल्ला वर्षमा नेपालमै परिष्कृत तरिकाले प्रचारप्रसार र उपयोगमा ल्याउन सक्रिय छिन् । स्विस नागरिक डा. जियोभानी साइब्लरसँग बिहे गरेकी उनले युरोपका विभिन्न मुलुकमा तेल–मालिको नेपाली विधिबारे तालिम दिइसकेकी छिन् ।

स्विट्जरल्यान्डका नवजात शिशुमा लामो समयसम्म पेट दुख्ने, खाना नखाने र नपच्ने समस्या देखिएपछि आमाबाबु चिन्तित थिए । मैले नेवारी परम्पराअनुसार तेल मालिसको विधि सिकाएपछि उनीहरूले त्यो समस्या झेल्नुपरेन,’ नाज्माले भनिन् ।

साइब्लर दम्पतीले १९८६ मा स्थापना गरेको भोकेसनल स्कुल फर बेबी मसाजमा तालिम लिनेमा युरोपका मिडवाइफ, पेडिएट्रिक नर्स, फिजियोथेरापिस्टसम्म छन् । ‘स्विट्जरल्यान्डका नवजात शिशुमा लामो समयसम्म पेट दुख्ने, खाना नखाने र नपच्ने समस्या देखिएपछि आमाबाबु चिन्तित थिए । मैले नेवारी परम्पराअनुसार तेल मालिसको विधि सिकाएपछि उनीहरूले त्यो समस्या झेल्नुपरेन,’ नाज्माले भनिन् ।

सुरुमा नपत्याए पनि यो विधिले काम गरेपछि त्यहाँका डाक्टर, नर्ससमेत आफूसँग सिक्न आएको नाज्मा बताउँछिन् । ‘अहिले यो पद्धति युरोपमा अत्यन्तै लोकप्रिय छ, हामीले चलाएको भोकेसनल स्कुलमा तालिम लिनेको संख्या १ सय ७० पुगेको छ ।’

सुत्केरीलाई तेल मालिस गर्दा उनमा पछि बाथजस्ता रोग नलाग्ने र बच्चा पनि स्वस्थ हुने परम्परागत विश्वास नेवार समुदायमा रहेको उनी बताउँछिन् । ‘शिशुलाई मेसिनले मालिस गरेर हुँदैन । यसका लागि त्याग र सीप चाहिन्छ । भक्तपुरका सुडेनीले परम्परादेखि गर्दै आएको तेल–मालिस प्रक्रिया विज्ञबाट अनुसन्धान गराइसकिएको छ, वैज्ञानिक दृष्टिले पनि त्यो उपयुक्त देखिएको छ,’ नाज्माले भनिन् ।

नेपालमै भने यो परम्परागत शैली भुल्न थालिएको प्रति उनी चिन्ता व्यक्त गर्छिन् । ‘९० को दशकसम्म यहाँ नवजात शिशुलाई नेवारी तरिकाले नै तेल मालिस गरिन्थ्यो । पछिल्लो समय नेपाली आमाहरूले यसलाई झन्झट मान्न थालेको पाएको छु,’ भीमफेदीमा हुर्केर हाल स्विट्जरल्याण्डको जुरिकमा बस्दै आएकी नाज्माले भनिन् । सन् १९८३ मा जुरिकमा पहिलो छोरी जन्मेलगत्तै नेपालबाट आमा हरिदेवी श्रेष्ठलाई बोलाएर आफूले तेल–मालिसको परम्परागत शैली सिकेको उनी बताउँछिन् ।

नाज्माले हालै स्विस दूतावासको सहयोग र धुलिखेल अस्पतालको समन्वयमा चार महिना लामो चरणबद्ध तालिममा काभ्रे, धादिङ, सिन्धुपाल्चोक, ललितपुरका २० स्वास्थ्यकर्मी लाई सैद्धान्तिक र प्रयोगात्मक ज्ञान बाँडेकी छन् । उनले तेल–मालिसबारे वृत्तचित्र पनि प्रदर्शन गरेकी छिन् ।