काठमाडौँ, १४ असोज – नेपालमा  एक वर्षयता पाँच वर्षमुनिका आठ हजार आठ सय ३४ बालबालिकाले विभिन्न रोगका कारण ज्यान गुमाएका छन् । स्वास्थ्य सेवा विभाग, स्वास्थ्य व्यवस्थापन सूचना प्रणाली (एचएमआइएस)को अध्ययन तथ्यांकअनुसार दैनिक सरदर २५ बालबालिकाको मृत्यु हुने गरेको छ ।

आर्थिक वर्ष ०७२/७३ मा चार हजार दुई सय ५६ बालबालिकाको बिरामी भएर स्वास्थ्य चौकी तथा प्राथमिक स्वास्थ्य चौकीमा उपचार गर्दागर्दै र स्वास्थ्य संस्थामा नपुगी मृत्यु भएको एचएमआइएसले जनाएको छ । अस्पताल पुगेपछि पनि चार हजार आठ सय २१ बालबालिकाले ज्यान गुमाएको तथ्यांक छ ।

सबैभन्दा जोखिम समूह (जन्मदेखि २८ दिनसम्म) मा तीन हजार तीन सय ५३ नवजात शिशुको मृत्यु भएको छ । देशभरमा २९ दिनदेखि ५९ दिनसम्मका चार सय ६८ बालबालिकाको मृत्यु भएको छ, भने दुई महिनादेखि पाँच वर्षका पाँच हजार १३ बालबालिकाको मृत्यु भएको उल्लेख छ ।

मध्यमाञ्चलमा मृत्युदर बढी

बालबालिका मृत्युदर सबैभन्दा बढी मध्यमाञ्चलमा रहेको छ । मध्यमाञ्चलमा मात्रै यो अवधिका तीन हजार नौ सय ४९ बालबालिकाको मृत्यु भएको छ । त्यसैगरी पश्चिमाञ्चलमा १८ सय ९१, मध्यपश्चिममा १४ सय ८९, पूर्वाञ्चलमा १४ सय २० र सबैभन्दा कम सुदूरपश्चिममा ६ सय ९ बालबालिकाको मृत्यु भएको छ ।

सबैभन्दा बढी मृत्यु हुने जिल्ला सर्लाही 

सर्लाहीमा सबैभन्दा बढी बालबालिकाको मृत्यु भएको छ । योे जिल्लामा एक हजार १६ जना बालबालिकाको विभिन्न रोगका कारण मृत्यु भएको छ । सर्लाहीमा चार सय ९१ नवजात शिशुको जन्मेको २८ दिनभित्रै मृत्यु भएको थियो ।यस्तै एक सय २६ जनाको जन्मेको २८ देखि ५९ दिनमा र पाँच सय ११ बालबालिकाको त्यसपछि मृत्यु भएको हो ।

यसैगरी दोस्रो बढी मृत्यु हुने जिल्ला बाँके रहेको छ । सो जिल्लामा नौ सय बालबालिकाले ज्यान गुमाएका छन् । यस्तै कास्कीमा आठ सय ७२, मोरङमा आठ सय २७, काठमाडौंमा सात सय ५५, रौतहटमा ६ सय चार, बारामा चार सय २७, पाल्पामा तीन सय १६ र रूपन्देहीमा दुई सय ३६ जनाले ज्यान गुमाएको एचएमआइएसको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।

नवजात शिशु मृत्युका प्रमुख चार कारण

 १.  संक्रमण  : नेपालमा नवजात शिशुको मृत्युको प्रमुख कारण बच्चामा हुने संक्रमण रहेको बाल स्वास्थ्य महाशाखा एकीकृत नवजात शिशु तथा बालरोग व्यवस्थापन कार्यक्रमका प्रमुख पर्शुमान श्रेष्ठ बताउँछन् ।शिशुको नाभी काट्ने औजार सही नहुँदा हुने संक्रमण, निमोनिया तथा श्वासप्रश्वासजन्य संक्रमणले बढी नवजात शिशुको मृत्यु हुने गरेको छ ।

२. कम तौलको बच्चा : नवजात शिशुको मृत्युदरको अर्को कारण तौल नपुगेको बच्चा जन्मनु पनि रहेको छ । नेपाल सरकारले दुई किलो पाँच सय ग्राम तौल भएको बच्चालाई सामान्य मानेको छ । त्योभन्दा कम तौल भएका बच्चा उच्च जोखिममा हुने गर्छन् ।

३. सितांग हुने:  सितांग हुने (आवश्यक मात्रामा न्यानो नपाउने) कारण पनि शिशुको धेरै मुत्यु हुने गरेको छ ।

४. निसास्सीएर : चौथो कारण भनेको निसास्सीएर हुने मृत्यु हो । मृत्यु भएका धेरैजसो नवजात शिशु घरमै जन्मिएका हुने गरेको श्रेष्ठको भनाइ छ ।

मृत्यु प्रमुख कारण निमोनिया : 

पाँच वर्षमुनिका बालबालिकाको मृत्युदरको प्रमुख कारण निमोनिया रहेको छ । केही वर्षअघिसम्म झाडापखाला प्रमुख कारण रहेको थियो । बाल स्वास्थ्य महाशाखाअन्तर्गत खोप शाखा प्रमुख मुकुन्द गौतमका अनुसार दोस्रो नम्बरमा झाडापखाला रहेको छ ।

त्यसैगरी दादुरा, मलेरिया र कुपोषण रहेका छन् । सो समूहका बालबालिकामध्ये एक हजार बालबालिकामा सात सय ६५ जनामा निमोनियालगायत श्वासप्रश्वासजन्य रोगको संक्रमण हुने गरेको छ, भने पाँच सय दुई जनालाई झाडापखाला हुने गरेको छ ।

• आजको नयाँ पत्रिकामा भिषा काफ्लेको समाचार